Βουλγαρία: Να μην αναγνωρίσει η ΕΕ μακεδονική γλώσσα

Η βουλγαρική κυβέρνηση επιδιώκει να μπλοκάρει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία μέχρις ότου τα Σκόπια παραδεχθούν ότι ιστορικά και γλωσσικά αποτελούν τμήμα της Βουλγαρίας.

Μια κυοφορούμενη ιστορική διαμάχη ανάμεσα σε δύο γειτονικές χώρες των Βαλκανίων τείνει να πάρει ευρωπαϊκές διαστάσεις, καθώς μάλιστα πλησιάζει ο Δεκέμβριος, οπότε για τη μία εξ αυτών, τη Βόρεια Μακεδονία, πρόκειται να ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ. Η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας, που από το 2005  έχει το καθεστώς υποψήφιας χώρας, ήλπιζε ότι θα είχαν τελειώσει όλες οι ιστορικές διαμάχες με τους γείτονες μετά την αλλαγή του ονόματος και τη σχετική συμφωνία με την Αθήνα. Έτσι μετά την ένταξη στο ΝΑΤΟ τον περασμένο Μάρτιο, ήθελε να ξεκινήσει τον μακρύ δρόμο προς την πλήρη ένταξη στην ΕΕ. Αλλά υπολόγιζε χωρίς της Βουλγαρία.

«Πλύση εγκεφάλου από τον Τίτο»

Επίσκεψη του βούλγαρου πρωθυπουργού Μπορίσοφ στα Σκόπια το 2019 και συνάντηση με τον ομολογό του από τη Βόρεια Μακεδονία Ζάεφ.

Ένα ντοκουμέντο με τον μακροσκελή τίτλο «Επεξηγηματικό μνημόνιο για τις σχέσεις της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας με τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας σε σχέση με τη διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ, σύνδεσης και σταθεροποίησης» προσείλκυσε το ενδιαφέρον των ΜΜΕ της Βόρειας Μακεδονίας. Το εξασέλιδο κείμενο εστάλη τον περασμένο Αύγουστο από τη Σόφια προς τις πρωτεύουσες των 26 κρατών-μελών και παρουσιάζει τις βουλγαρικές θέσεις σε πολλά ιστορικά ζητήματα. Κεντρική θέση σε αυτά καταλαμβάνουν οι «εθνικές και γλωσσικές παρεμβάσεις, που έγιναν στη Βόρεια Μακεδονία τη δεκαετία του 70 μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Επισημαίνονται τα εξής ενδιαφέροντα στο κείμενο: «Η διαδικασία ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας προσφέρει μια πραγματική ευκαιρία στην ηγεσία της να σπάσει τους δεσμούς με την ιδεολογική κληρονομιά και τις πρακτικές της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας. Η διαδικασία διεύρυνσης δεν θα πρέπει να νομιμοποιήσει τις εθνικές και γλωσσικές παρεμβάσεις προηγούμενων αυταρχικών καθεστώτων», αναφέρεται στο μνημόνιο. Σύμφωνα με την επίσημη βουλγαρική ιστοριογραφία οι σλαβικής καταγωγής κάτοικοι της Βόρειας Μακεδονίας είναι Βούλγαροι και μιλούν βουλγαρικά, αλλά υπέστησαν πλύση εγκεφάλου υπό το κομμουνιστικό καθεστώς του Τίτο. Σε αυτή τη διαδικασία τούς επιβλήθηκε τεχνητά μια νέα «μακεδονική» ταυτότητα και γλώσσα. Ο ισχυρισμός δεν είναι καινούργιος, αλλά συνιστά επίσημη θέση της Βουλγαρίας από τη δεκαετία του 50. Αλλά ως μέλος της ΕΕ η Βουλγαρία διαθέτει τώρα απέναντι σε μια υποψήφια χώρα ένα πλεονέκτημα, το οποίο θέλει προφανώς να εκμεταλλευτεί.  

Ο καθηγητής Ουλφ Μπρουνμπάουερ, επικεφαλής του τμήματος Ιστορίας Νοτιοανατολικής και Ανατολικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο του Ρέγκενσμπουργκ, μιλώντας στη DW θεωρεί το μνημόνιο ως απόπειρα της Βουλγαρίας, "να επιβάλει μια εθνικιστική οπτική γωνία στην ιστορία και τον πολιτισμό μιας άλλης χώρας και του πληθυσμού της. Σαν να έλεγαν οι Γερμανοί στους Αυστριακούς ότι είναι στην πραγματικότητα Γερμανοί ή σαν να επέρριπταν οι Δανοί στους Νορβηγούς ανωμαλία, επειδή η χώρα τους υπήρξε κάποτε τμήμα της Δανίας και η γλώσσα τους εξελίχθηκε αργότερα από τα δανικά."

«Φασιστική κατοχή» από τη Βουλγαρία

Το μνημόνιο της Βουλγαρίας προκάλεσε κατάπληξη στα Σκόπια. Αλλά και τμήματα της βουλγαρικής

κοινής γνώμης καταδίκασαν το κείμενο. Ο Νίκολα Ντιμιτρόφ, αντιπρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας, είπε σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες ότι «η γλώσσα δεν αποτελεί κριτήριο αναγνώρισης ή μη αναγνώρισης τον 21ο αιώνα, το δικαίωμα αυτοδιάθεσης δεν μπορεί να απαλειφθεί». Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Βουλγαρία κατέλαβε  τμήματα της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας. Στα βιβλία ιστορίας της Βόρειας Μακεδονίας η περίοδος αυτή ονομάζεται «βουλγαρική φασιστική κατοχή». Στη Βουλγαρία αντίθετα παρουσιάζεται ως απελευθέρωση των «αδελφών μας» στη Βόρεια Μακεδονία. Σε ψήφισμα που ενέκρινε πέρυσι ομόφωνα το βουλγαρικό κοινοβούλιο, η Βόρεια Μακεδονία καλείται να μην χρησιμοποιεί τον όρο «φασιστική κατοχή» και να απομακρύνει παρόμοιες αναφορές σε μνημεία της χώρας.

Τέτοια προβλήματα θα μπορούσαν να είχαν λυθεί σε κοινή επιτροπή, που σχηματίστηκε μετά την υπογραφή της διμερούς συμφωνίας φιλίας το 2017. Ομάδα ιστορικών και παιδαγωγών από τις δύο χώρες άρχισαν να επεξεργάζονται μακρά λίστα από διαμφισβητούμενα θέματα, αλλά οι εργασίες της διακόπηκαν πέρυσι. Επίσημος λόγος, οι εκλογές στη Βόρεια Μακεδονία. Ανεπίσημος, οι ανυπέρβλητες διαφορές απόψεων. Τώρα η βουλγαρική κυβέρνηση ζητά να συνεχίσει η επιτροπή το έργο της, ειδάλλως θα εμπόδιζε την πορεία της Βόρειας Μακεδονίας προς την ΕΕ πριν καν ξεκινήσει.

Προς το παρόν η ΕΕ δεν έχει τοποθετηθεί στη διαμάχη μεταξύ των δύο χωρών. Η Γερμανία ως προεδρεύουσα στην ΕΕ κάλεσε τις δυο πλευρές να λύσουν όλα τα ανοιχτά προβλήματα στην επιτροπή ιστορικών. «Διμερή προβλήματα πρέπει να λύνονται σε διμερές επίπεδο» είναι η άποψη της Άνκε Χολστάιν, πρέσβειρας της Γερμανίας στη Βόρεια Μακεδονία.  Ο γερμανός ιστορικός Ουλφ Μπρουνμπάουερ αντίθετα καλεί τις Βρυξέλες και ιδιαίτερα το Βερολίνο να ασκήσουν πιέσεις στη βουλγαρική κυβέρνηση. «Το ερώτημα πώς ιστορικοί ή πολιτικοί στη Βόρεια Μακεδονία βλέπουν την ιστορία του έθνους τους ή τη γλώσσα, ίσως να εξοργίζει κάποιους Βούλγαρους εθνικιστές, αλλά δεν έχει καμιά σχέση με τα κριτήρια της Κοπεγχάγης ή άλλα κριτήρια, τα οποία πρέπει να πληροί μια υποψήφια χώρα» υπενθυμίζει.

 dw