Με τους ελεγκτικούς μηχανισμούς να έχουν περάσει πλέον στην εποχή των δραστικών περικοπών που υφίσταται όλο το Δημόσιο, η Ελλάδα βρίσκεται εκτεθειμένη στην Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς απέναντι σε μια ενδεχόμενη διατροφική ή περιβαλλοντική κρίση υπάρχει ο κίνδυνος να μην μπορεί να αντεπεξέλθει. Δεν είναι τυχαίο ότι η χώρα μας βρίσκεται υπό την απειλή επιβολής προστίμου από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΔΕΕ) και έκδοσης ταξιδιωτικής οδηγίας, διότι, σύμφωνα με τους κοινοτικούς εμπειρογνώμονες της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Καταναλωτών (SANCO) της Κομισιόν, η Ελλάδα δεν διαθέτει επαρκή αριθμό κτηνιάτρων οι οποίοι να καλύπτουν τα προγράμματα εξυγίανσης του ζωικού κεφαλαίου με τη διενέργεια εμβολιασμών, τη λήψη δειγμάτων αίματος και παθολογικού υλικού και τη σήμανση των εξετασθέντων ζώων.
Το πρόβλημα με τις κτηνιατρικές υπηρεσίες είχε εντοπιστεί από τις ευρωπαϊκές αρχές πριν από την έναρξη της οικονομικής ύφεσης και η πρώτη καταδικαστική απόφαση από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΔΕΕ) εκδόθηκε το 2009. Το ελληνικό κράτος, όμως, δεν συμμορφώθηκε, με συνέπεια να έχουν ήδη κινηθεί οι διαδικασίες για την επιβολή προστίμου, το οποίο μάλιστα αναμένεται να είναι και τσουχτερό.
Για να μπορέσει η Ελλάδα να αποφύγει την ευρωπαϊκή «καμπάνα», θα πρέπει να προχωρήσει στην πρόσληψη 571 κτηνιάτρων. Τόσοι κρίνεται από τους αρμόδιους του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ) - σύμφωνα με έκθεση που εστάλη πρόσφατα στη SANCO - ότι απαιτούνται για να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες των υπηρεσιών.
Η εικόνα της χώρας έχει πληγεί τα τελευταία χρόνια με τα αυξημένα κρούσματα λύσσας και ευλογιάς σε αιγοπρόβατα στη Βόρεια Ελλάδα και προσφάτως καταρροϊκού πυρετού στην Πελοπόννησο. Αν σε αυτό προστεθεί το γεγονός ότι, εξαιτίας της έλλειψης προσωπικού και πόρων, μόνο το 30% με 40% των 13 εκατ. αιγοπροβάτων της χώρας έχει εμβολιαστεί για μελιταίο πυρετό, η κατάσταση δείχνει δραματική.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει απειλήσει την Ελλάδα με έκδοση ταξιδιωτικής οδηγίας αν έως το τέλος του 2015 δεν έχει ολοκληρωθεί το πρόγραμμα εμβολιασμού των αιγοπροβάτων. «Το πρόβλημα έχει προεκτάσεις που αφορούν τόσο τη δημόσια υγεία, καθώς από τη νόσο προσβάλλονται πολλοί πολίτες, όσο και την εθνική οικονομία. Η έκδοση ταξιδιωτικής οδηγίας θα έχει επιπτώσεις στις εξαγωγές ζωοκομικών προϊόντων (μεταξύ των οποίων και φέτας) αλλά και στον τουρισμό» αναφέρει ο αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Κτηνιάτρων Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΕΚΔΥ) κ. Αντώνης Πανούσης.
Συνολικά, ο αριθμός των κτηνιάτρων στις περιφέρειες και στην κεντρική υπηρεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης μόλις φτάνει τους 650. Αντίστοιχα, οι γεωπόνοι φθάνουν τους 1.800, ωστόσο, όπως αναφέρει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Γεωτεχνικών Δημοσίων Υπαλλήλων (ΠΟΓΕΔΥ) κ. Νίκος Κακαβάς, με τις περικοπές στις κρατικές δαπάνες περιορίστηκαν οι υπερωρίες και οι εκτός έδρας μετακινήσεις στις 60 ημέρες ετησίως και μπήκε πλαφόν στην κατανάλωση βενζίνης, με συνέπεια να δυσχεραίνεται το έργο των κτηνιάτρων, των γεωπόνων, των ιχθυολόγων και των υπολοίπων γεωτεχνικών. Ως το τέλος του έτους ο αριθμός τους θα περιοριστεί έτι περαιτέρω, καθώς προβλέπεται μαζική έξοδος λόγω συνταξιοδότησης.
Η παρουσία των γεωτεχνικών είναι απαραίτητη στις ιχθυόσκαλες και στα σφαγεία, στα οινοποιεία, σε όλες τις επιχειρήσεις μεταποίησης, ενώ κανένα τρόφιμο δεν μπορεί να εξαχθεί εάν δεν περάσει από τα... χέρια τους.
Ενας ελεγκτής για τη μισή Πελοπόννησο
Ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ), που ελέγχει όλο το φάσμα της παραγωγής, διακίνησης και εμπορίας ως και το πιάτο του καταναλωτή, πραγματοποίησε 8.900 ελέγχους το 2013. Καθώς, όμως, ο αριθμός των ελεγκτών είναι μικρός, το βάρος αναπόφευκτα έπεσε κυρίως στις μεγάλες επιχειρήσεις.
Σήμερα στην Αθήνα ο φορέας έχει 25 ελεγκτές, στη Θεσσαλονίκη 25, στην Κρήτη μόνο τρεις, ενώ στο Αιγαίο και στο Ιόνιο κανέναν. Τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά καλύπτονται από τους ελεγκτές της Αθήνας και τα Επτάνησα από τους πέντε ελεγκτές της Πάτρας, οι οποίοι καλύπτουν τη Μεσσηνία, την Αιτωλοακαρνανία και την Αχαΐα. Αλλος ένας ελεγκτής υπηρετεί στο γραφείο της Τρίπολης για να καλύπτει την υπόλοιπη Πελοπόννησο.
Οσο για το αποδεκατισμένο Γενικό Χημείο του Κράτους (ΓΧτΚ), το βασικό πρόβλημά του εντοπίζεται στη γραφειοκρατική διαδικασία προμηθειών (π.χ. αντιδραστηρίων). Οπως αναφέρει στέλεχος της υπηρεσίας, οι προμήθειες ή η επισκευή κάποιου οργάνου μπορεί να καθυστερήσουν ακόμη και ένα εξάμηνο, με συνέπεια στο διάστημα αυτό να μην μπορούν να γίνουν συγκεκριμένες αναλύσεις. Στο ΓΧτΚ γίνονται έλεγχοι σε τρόφιμα, ερευνούνται νοθείες σε καύσιμα, ποτά, ελαιόλαδα, γίνονται τοξικολογικές αναλύσεις για ανίχνευση ναρκωτικών ουσιών κ.ά.
Τα περίεργα...
Ιδιες αρμοδιότητες, διαφορετικές ποινές
Οσο κι αν συρρικνώθηκε ο δημόσιος τομέας, όσες... βόλτες και αν έκανε ο ΕΦΕΤ από υπουργείο σε υπουργείο (εποπτευόταν αρχικά από το Ανάπτυξης, πέρασε στο Αγροτικής Ανάπτυξης, πήγε στο Υγείας και επέστρεψε στο Αγροτικής Ανάπτυξης), το πρόβλημα της επικάλυψης αρμοδιοτήτων και της... σύγχυσης που αυτό συνεπάγεται για τον ελεγκτικό μηχανισμό της χώρας δεν επιλύθηκε.
Για παράδειγμα, στις λαϊκές αγορές ή στη Βαρβάκειο Αγορά ελέγχους διενεργούν ο ΕΦΕΤ (Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων), το Υγειονομικό, οι επόπτες του Οργανισμού Λαϊκών Αγορών, οι υπηρεσίες του υπουργείου Εμπορίου και η Κτηνιατρική Υπηρεσία. Το παράδοξο, ωστόσο, σύμφωνα με τον γραμματέα του Συλλόγου Εργαζομένων στον ΕΦΕΤ κ. Γρηγόρη Χαραλαμπάκη, είναι ότι υπάρχουν διαφορές στις διαδικασίες και στο κυρωτικό σύστημα. «Για την ίδια παράβαση, π.χ., αν στον πάγκο της λαϊκής παραλείψει κάποιος να γράψει σωστά την επισήμανση του προϊόντος, ο ΕΦΕΤ του κάνει σύσταση και του δίνει περιθώριο συμμόρφωσης αν κρίνει ότι δεν πρόκειται για παραπλάνηση, ενώ το υπουργείο Εμπορίου προβλέπει πρόστιμο επί τόπου 1.000 ευρώ, ως και φυλάκιση. Μάλιστα οι δύο διαφορετικές κυρώσεις προβλέπονται από δύο πρόσφατους νόμους του 2014. Εμείς είχαμε ζητήσει από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ο νόμος 4235/2014 να ενοποιεί το κυρωτικό σύστημα και να εναρμονίζει τις διαδικασίες, αλλά δεν εισακουστήκαμε» λέει ο κ. Χαραλαμπάκης.
«Αδυνατίζουν» τους «πράσινους Ράμπο»
Την υποβάθμιση της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ), του μοναδικού ελεγκτικού μηχανισμού της χώρας που εντοπίζει όσους διαπράττουν περιβαλλοντικά εγκλήματα, δρομολογεί η κυβέρνηση με το νέο οργανόγραμμα του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), η έγκριση του οποίου ωστόσο εκκρεμεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).
Σήμερα στην ΕΥΕΠ εργάζονται 22 επιθεωρητές και τρεις διοικητικοί. Σε αυτήν εντάσσεται και η Ειδική Υπηρεσία Εντοπισμού και Κατεδάφισης Αυθαιρέτων (ΕΥΕΚΑ), η οποία απασχολεί μόλις πέντε άτομα (τρεις διοικητικούς και δύο επιθεωρητές, έναν για τη Βόρεια και έναν για τη Νότια Ελλάδα). Από το σύνολο των εργαζομένων στην ΕΥΕΠ πολλοί βρίσκονται υπό αποχώρηση λόγω συνταξιοδότησης. Αλλοι επιχειρούν να μετακινηθούν σε άλλες υπηρεσίες προκειμένου να διασφαλίσουν τη θέση τους καθώς με το νέο οργανόγραμμα και οι δύο υπηρεσίες δεν «σηκώνουν» περισσότερα από 20 άτομα, εκ των οποίων μόνο 15 θα είναι επιθεωρητές. Αλλωστε η κυβέρνηση προωθεί τη δημιουργία ιδιωτικού σώματος «πράσινων Ράμπο» ακολουθώντας το αποτυχημένο μοντέλο των ιδιωτών ελεγκτών δόμησης.
Οι επιθεωρητές Περιβάλλοντος διενεργούν αυτοψίες σε κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό έργο, βιομηχανική ή άλλη δραστηριότητα που μπορεί να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον (όπως καταπατήσεις, αυθαίρετες κατασκευές κ.ά.). Και όλα αυτά, όπως αναφέρει ο γενικός επιθεωρητής Περιβάλλοντος κ. Παναγιώτης Μέρκος, χωρίς καμία νομική υποστήριξη απέναντι σε επιχειρήσεις-κολοσσούς και δικηγόρους-θηρία, απέναντι ακόμη και στο Δημόσιο (δήμους, περιφέρειες, ΔΕΚΟ κτλ.).
Σήμερα ολοκληρώνονται περίπου 300 έλεγχοι τον χρόνο, αν και συνολικά οι επιθεωρητές αναλαμβάνουν περισσότερες από 700 υποθέσεις και δίνουν κατευθύνσεις σε άλλες υπηρεσίες του Δημοσίου για διάφορες καταγγελίες.
Οσο για την Ειδική Υπηρεσία Εντοπισμού και Κατεδάφισης Αυθαιρέτων, η οποία έχει την ευθύνη για την οργάνωση των κατεδαφίσεων αυθαιρέτων με τελεσίδικα πρωτόκολλα κατεδάφισης, ελλείψει προσωπικού και μηχανημάτων, «μοιράζει τη δουλειά» προκειμένου να προχωρήσει το έργο της. Ετσι στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας προχώρησε στην κατεδάφιση 70 αυθαιρέτων και εξανάγκασε αυθαιρετούχους να «ρίξουν» με δικά τους μέσα περί τα 50 αυθαίρετα.
Πρόσφατα προωθήθηκαν επίσης 17 κατεδαφίσεις στη Μύκονο, για τις οποίες τα έξοδα κατέβαλε ιδιώτης, ο οποίος είχε ιδίον όφελος: τα αυθαίρετα εμπόδιζαν την επένδυσή του. Οπως αναφέρει ο κ. Μέρκος, έχει εξασφαλιστεί περίπου 1 εκατ. ευρώ από το Πράσινο Ταμείο, κονδύλι το οποίο θα μοιραστεί στις περιφέρειες. «Αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορούν να γκρεμιστούν περίπου 200 αυθαίρετα» σημειώνει.
Ωστόσο το έργο είναι πολύ δύσκολο καθώς οι τοπικές υπηρεσίες, στην καλύτερη περίπτωση, δεν επιθυμούν εμπλοκή. Είναι άλλωστε ενδεικτική η εμπειρία από τις κατεδαφίσεις στην Κρήτη, οι οποίες δεν προχώρησαν ποτέ λόγω των αναχωμάτων που έθεσαν πολιτικοί και τοπικοί παράγοντες του νησιού.
Καθυστερούν οι υποθέσεις στα δασαρχεία
Αφύλαχτα μένουν δάση και δασικές εκτάσεις της χώρας είτε λόγω του περιορισμένου αριθμού υπαλλήλων στις δασικές υπηρεσίες είτε λόγω των λιγοστών μέσων και πόρων. Αυτά διαπιστώνονται σε έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών - Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης για τα δασαρχεία και τις διευθύνσεις δασών της χώρας. Ωστόσο, σύμφωνα με τους επιθεωρητές, σε ορισμένες περιπτώσεις οι μεγάλες εκκρεμότητες στη διεκπεραίωση υποθέσεων δεν δικαιολογούνται από τη στελέχωσή τους. Οπως δείχνουν τα στοιχεία που συγκέντρωσαν, σε 86 δασαρχεία (από τις 103 δασικές υπηρεσίες της χώρας) υπάρχουν υποθέσεις που δεν έχουν ολοκληρωθεί εντός των προβλεπομένων προθεσμιών.
Σε οκτώ από αυτά υπηρετεί μόνον ένας δασολόγος, σε άλλα οκτώ υπηρετούν δύο και στα υπόλοιπα 70 από τρεις ως 15 δασολόγοι. Ο αριθμός όμως των εισερχομένων υποθέσεων, τουλάχιστον κατά το έτος 2012, ακόμη και για τα δασαρχεία στα οποία υπηρετεί μόνον ένας δασολόγος, δεν αιτιολογεί τη μη έγκαιρη διεκπεραίωση των αιτημάτων των πολιτών, με μόνη επιφύλαξη τον διαφορετικό βαθμό δυσκολίας των υποθέσεων.
Επίσης από τους επιθεωρητές διαπιστώθηκε ανεπαρκής επιτήρηση της περιοχής ευθύνης από το 64,1% των δασαρχείων· μη κατάρτιση προγράμματος επιτόπιων ελέγχων για τους δασοφύλακες από το 96% των δασαρχείων· εκκρεμείς υποθέσεις που είχαν εισέλθει στις υπηρεσίες προ του 2003 τουλάχιστον στο 10% των δασαρχείων· το 20% των αυτοκινήτων, το 35% των μοτοσικλετών και το 10% των δεκτών Παγκόσμιου Εντοπισμού Θέσης (GPS) δεν χρησιμοποιείται.
Επιπλέον, σύμφωνα με την έκθεση του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κ. Λέανδρου Ρακιντζή, εξαιτίας της διαχρονικής πλημμελούς λειτουργίας των υπηρεσιών που διαχειρίζονται τη δημόσια περιουσία, λόγω είτε υποστελεχώσεως είτε ακαταλληλότητας του προσωπικού, «το Δημόσιο σε μεγάλο βαθμό δεν μπόρεσε ούτε να απογράψει τα δημόσια ακίνητα ούτε να τα διαφυλάξει από τις καταπατήσεις, ούτε καν να τα δηλώσει στα Κτηματολόγια, και αρκέστηκε απλώς να νομοθετήσει ότι το Δημόσιο εκ της μη εγγραφής στο Κτηματολόγιο δεν χάνει τα δικαιώματά του». Δεν είναι τυχαίο ότι ήδη μελετάται να επιτραπεί διά νόμου η εξαγορά των καταπατηθέντων ακινήτων του Δημοσίου.
Μόνο 61 από τους 180 επιθεωρητές Υγείας
«Ξέρετε τι σημαίνει να γνωρίζουν οι αρμόδιες υπηρεσίες των νοσοκομείων - επί παραδείγματι - ότι θα ελέγχονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα για τις προμήθειές τους; Ενα είναι σίγουρο: ότι το σύστημα θα λειτουργούσε καλύτερα στο σύνολό του». Αυτό, σύμφωνα με στέλεχος των «Ράμπο Υγείας», δηλαδή του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ), αποτελεί κοινή λογική. Μια λογική που ισχύει σε όλα τα ευνομούμενα κράτη του κόσμου.
Στην Ελλάδα όμως παραμένει... όνειρο θερινής νυκτός. Οι ελλείψεις προσωπικού σε όλα τα επίπεδα και δη στα ελεγκτικά σώματα είναι τόσο έντονες ώστε οι περισσότεροι έλεγχοι στον χώρο της Υγείας να γίνονται πλέον κατόπιν εντολής υπουργού, του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, του Συνηγόρου του Πολίτη ή σοβαρών καταγγελιών.
Περισσότερα από 130 δημόσια νοσοκομεία, κέντρα υγείας, ιδιωτικές κλινικές, διαγνωστικά κέντρα, μονάδες αποκατάστασης, μονάδες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ιδιωτικά ιατρεία, φαρμακεία και ινστιτούτα αισθητικής είναι υπό την εποπτεία των «Ράμπο Υγείας». Τα τελευταία χρόνια στον μακρύ κατάλογο έχουν προστεθεί τα εστιατόρια, οι καφετέριες και άλλα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος.
Την ίδια στιγμή στο ΣΕΥΥΠ είναι καλυμμένη μόνο η μία στις τρεις προβλεπόμενες θέσεις. Από τις 180 θέσεις που προβλέπονται έχουν καλυφθεί οι 61, των οποίων οι συμβάσεις (εξαιρουμένων 12 ελεγκτών) λήγουν στις 30 Οκτωβρίου. «Στο 90% του ενός τρίτου των υπηρετούντων επιθεωρητών λήγει η θητεία το προσεχές φθινόπωρο, κάτι το οποίο αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα είναι πολύ επικίνδυνο» τονίζουν στελέχη του Σώματος. Στην ερώτηση πότε προλαβαίνουν να επιθεωρήσουν όλους τους χώρους απαντούν: «Γίνεται αξιολόγηση. Ωστόσο η αλήθεια είναι ότι όσο λιγότερο προσωπικό υπάρχει τόσο λιγότεροι έλεγχοι γίνονται. Παράλληλα υπάρχουν πολύ σοβαρά ζητήματα για τη διαλεύκανση των οποίων μπορεί ο έλεγχος να διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα, περισσότερο από χρόνο».
Χειρότερη είναι η κατάσταση στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ). Εντεκα υπάλληλοι είναι υπεύθυνοι για τους ελέγχους σε όλες τις εγχώριες μονάδες παραγωγής και διακίνησης φαρμάκων, συμπληρωμάτων διατροφής, καλλυντικών, κτηνιατρικών και ιατροτεχνολογικών προϊόντων.
Μάλιστα πριν από περίπου δύο χρόνια είχε γίνει μεγάλος θόρυβος γύρω από το αν ελέγχονται επαρκώς τα φάρμακα που κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Οι διαβεβαιώσεις που είχαν δοθεί από την τότε διοίκηση του Οργανισμού είναι ότι όλα τα φάρμακα, ανεξάρτητα από τη χώρα παραγωγής τους, για να εισαχθούν και να κυκλοφορήσουν στην Ελλάδα έχουν ελεγχθεί και πιστοποιηθεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και τον ΕΟΦ, ο οποίος διενεργεί συστηματικά εργαστηριακούς ελέγχους και επιθεωρήσεις.
Ωστόσο στελέχη του ΕΟΦ τονίζουν: «Αν θέλουμε να πούμε ότι ελέγχουμε την αγορά, χρειαζόμαστε οπωσδήποτε ακόμη 15-20 ελεγκτές».
tovima
