Σουηδία:Μεταμόρφωσαν «χωματερή» σε αστική όαση

Για τον ευρωπαϊκό Νότο και τις αποκαλούμενες χώρες της κρίσης, η οικολογία, η ανακύκλωση, η αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων, μοιάζουν συχνά μία απρόσιτη «πολυτέλεια». 

Και όμως. Μία χώρα πρωτοπόρος στην «πράσινη ανάπτυξη», όπως η Σουηδία, αποτελεί χειροπιαστή απόδειξη ότι η αγάπη για το περιβάλλον μπορεί να περάσει από τη θεωρία στην πράξη και να γίνει τρόπος ζωής.

Η κάποτε μολυσμένη περιοχή Sickla Point στο Χάμαρμπι όπως είναι σήμερα (φωτογραφία: Lennart Johansson).

Περπατώντας στη Στοκχόλμη -μία πρωτεύουσα 880.000 κατοίκων χτισμένη πάνω σε 14 νησιά- καταλαβαίνει κανείς ότι άνθρωπος και φύση συνυπάρχουν αρμονικά, παρότι η πόλη επεκτείνεται με ταχύτατους ρυθμούς.

Με πάρκα και δάση (1 εκατομμύριο δέντρα χαρίζουν ομορφιά και οξυγόνο στην πόλη που το 2010 έγινε και επισήμως η πρώτη «πράσινη πρωτεύουσα» της ΕΕ), με ανεπτυγμένο δίκτυο συγκοινωνιών και ανακύκλωσης, η Στοκχόλμη είναι μία καθαρή πόλη όπου απολαμβάνεις να μένεις και να περπατάς.

Δεν ήταν, όμως, πάντα έτσι. Τη δεκαετία του '70 ακόμη και σε μία χώρα όπως η Σουηδία υπήρχε ρύπανση και τα σκουπίδια ήταν κάτι ενοχλητικό από το οποίο όλοι ήθελαν να απαλλαγούν. Εκτοτε, με έναν συνδυασμό πολιτικών, νομοθεσιών, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ενημερωτικών εκστρατειών, έχουν γίνει άλματα.

Πανοραμική άποψη της Στοκχόλμης (φωτογραφία: imagebank.sweden.se)

Οι πολίτες δεν αδιαφορούν και το μήνυμα από τον Βορρά είναι ότι ανάπτυξη και φύση δεν συνιστούν αναγκαστικά αντικρουόμενες έννοιες. Τα ενοχλητικά σκουπίδια δεν είναι απλώς κάτι που ξεφορτώνεσαι όπως-όπως («αν δεν τα βλέπω δεν υπάρχουν»), αλλά μπορούν να μειωθούν και να χρησιμοποιηθούν ξανά, να μετατραπούν σε καθαρή ενέργεια και εντέλει η διαχείρισή τους να εξελιχθεί σε μία κερδοφόρα επιχείρηση.

Για την επόμενη γενιά
Στόχος των Σουηδών είναι να παραδώσουν στην επόμενη γενιά μία κοινωνία όπου τα βασικά περιβαλλοντολογικά προβλήματα θα έχουν επιλυθεί, αλλά κάτι τέτοιο «δεν γίνεται να επιτευχθεί μέσα σε μία νύχτα, χρειάζεται να προχωράμε βήμα-βήμα», όπως μας λέει η Οσα Ρόμσον, η νέα υπουργός Περιβάλλοντος από το κόμμα των Πρασίνων, που συμμετέχουν για πρώτη φορά στη σουηδική κυβέρνηση.

«Η αστικοποίηση μπορεί να γίνει με τρόπο βιώσιμο» μας λέει η Όσα Ρόμσον, νέα υπουργός Περιβάλλοντος και Κλίματος της Σουηδίας(φωτογραφία: wikimedia). 

«Ναι, η αστικοποίηση μπορεί να γίνει με βιώσιμο τρόπο... Δεν χρειάζεται να είμαστε απαισιόδοξοι, αλλά να καταλάβουμε ότι έχουμε μόνο έναν πλανήτη στη διάθεσή μας», τονίζει η υπουργός και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.

Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πως μία υποβαθμισμένη και μολυσμένη περιοχή μπορεί να εξελιχθεί σε μοντέλο ανάπτυξης είναι η πρότυπη «πράσινη συνοικία» του Χάμαρμπι κοντά στη Στοκχόλμη.

Γειτονιά στο Χάμαρμπι (Φωτογραφία: Έθνος)

Η ανάγκη να επεκταθεί η πόλη και να χτιστούν περισσότερες κατοικίες άνοιξε τον δρόμο για το μεγαλύτερο πρότζεκτ αστικής ανάπτυξης με έμφαση στο νερό, στην οικολογία και στην ενεργειακή αυτονομία.

Πάρκα, αποβάθρες, κτίρια με μεγάλα μπαλκόνια και παράθυρα, ηλιακά πάνελ, πρωτοποριακά συστήματα υπόγειας συλλογής απορριμμάτων, ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Οταν ολοκληρωθούν τα έργα, περίπου το 2018, υπολογίζεται ότι θα έχουν κατασκευαστεί γύρω στα 11.500 διαμερίσματα για περισσότερους από 26.000 κατοίκους, ενώ συνολικά περίπου 36.000 άνθρωποι θα ζουν και θα εργάζονται σε μία περιοχή όπου κάποτε έμοιαζε με μεγάλη χωματερή.

Υπόγεια συλλογή απορριμμάτων με το αντισυμβατικό σύστημα της εταιρείας envac.
Τα σκουπίδια τοποθετούνται στις υποδοχές και μεταφέρονται στον σταθμό επεξεργασίας, με ένα υπόγειο δίκτυο σωληνώσεων το οποίο λειτουργεί με τεχνολογία κενού (φωτογραφία: Έθνος) 

To πρωτοποριακό μοντέλο του Χάμαρμπι (Hammarby Sjostad)

• Εύφλεκτα απόβλητα και βιοκαύσιμα χρησιμοποιούνται για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας που διανέμεται στις γειτονιές (district heating/electricity).
• Η ηλιακή ενέργεια -και, όμως, αξιοποιείται και αυτή σε μια βόρεια χώρα όπως η Σουηδία- μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια ή χρησιμοποιείται για θέρμανση του νερού.
• Βιοαέριο (biogas) παράγεται από βοθρολύματα και οργανικά απορρίμματα και μετατρέπεται σε καύσιμο για οχήματα ή λίπασμα ύστερα από επεξεργασία.
• Ανακυκλώνεται κάθε ανακυκλώσιμο υλικό (χαρτί, γυαλί, μέταλλο). Μόνο τα επικίνδυνα/ηλεκτρικά απόβλητα που δεν δύναται να ανακυκλωθούν καταλήγουν σε χωματερή.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΣΑΝ... ΘΕΡΜΟΣ

Η «Villa Björken» το πρώτο πιστοποιημένο «Παθητικό κτίριο» (Passiv House) στην Σουηδία. Είναι κτισμένο με αυστηρές ενεργειακές προδιαγραφές και διαθέτει πράσινη στέγη Φωτογραφία: Έθνος).

Σύμμαχος τα «παθητικά κτίρια» Το «Παθητικό κτίριο» αποτελεί μία νέα σχεδιαστική φιλοσοφία. Κατασκευάζεται με αυστηρές προδιαγραφές που βασίζονται στις αρχές της καλής μόνωσης, της μικρότερης δυνατής ενεργειακής απώλειας και της μίνιμουμ ενεργειακής κατανάλωσης. Το κτίριο λειτουργεί σαν θερμός: οι τοίχοι έχουν πάχος έως και 50 εκατοστά, τα παράθυρα είναι υψηλών προδιαγραφών για μην επιτρέπουν απώλειες, έτσι ώστε να διατηρείται «παθητικά» ένα ιδανικό εσωτερικό κλίμα, χωρίς τη χρήση ενεργητικής ψύξης ή θέρμανσης.

Οι αρχές που διέπουν την κατασκευή ενός «Παθητικού κτιρίου» είναι:

Ηλεκτρικό αυτοκίνητο της Fortum ανεφοδιάζεται σε ειδικά σχεδιασμένο σταθμό (φωτογραφία: Filip Jarnehag)

• Καλή μόνωση, ώστε τον χειμώνα η ζέστη να διατηρείται εντός του κτιρίου, ενώ το καλοκαίρι να μένει εκτός.
• Σωστά σχεδιασμένα και τοποθετημένα παράθυρα και κουφώματα συμβάλλουν στη βέλτιστη απόδοση.
• Αερισμός με ανάκτηση ενέργειας: τα συστήματα αερισμού παρέχουν καθαρό αέρα, απαλλαγμένο από γύρη και σκόνη, με μέγιστη ενεργειακή απόδοση μέσω ανάκτησης θερμότητας και έλεγχο της υγρασίας.
• Αεροστεγανότητα: ο σχεδιασμός είναι τέτοιος ώστε να αποφεύγονται οι διαρροές αέρα και να αυξάνεται η ενεργειακή απόδοση, ενώ εμποδίζεται η δημιουργία ρευμάτων και οι φθορές.
• Θερμογέφυρες: Η ελαχιστοποίηση θερμογεφυρών και ασθενών σημείων συνεισφέρει στη δημιουργία ευχάριστης και σταθερής θερμοκρασίας, ενώ εξαλείφει φθορές από την υγρασία και αυξάνει την ενεργειακή απόδοση.

ΜΕ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΕΝΟΥ
Υπόγεια συλλογή απορριμμάτων
Στο Χάμαρμπι συναντά κανείς ειδικές υποδοχές για την υπόγεια συλλογή απορριμμάτων με τεχνολογία κενού, ένα αντισυμβατικό σύστημα από την εταιρεία Envac που αντικαθιστά το παραδοσιακό σύστημα συλλογής, ολοκληρώνοντας μέσα σε μερικά λεπτά αυτό που τα απορριμματοφόρα χρειάζονται ολόκληρη ημέρα για να κάνουν, χωρίς να ρυπαίνεται η πόλη.

O Φρανκ Χορστ με τις μέλισσές του στην οροφή του ξενοδοχείου Sergel Plaza στην Στοκχόλμη (φωτογραφία: Έθνος)

Πώς λειτουργεί: Τα σκουπίδια μπαίνουν στις ειδικές υποδοχές - Στη συνέχεια απορροφούνται από ένα δίκτυο σωληνώσεων με ταχύτητα 70 χλμ./ώρα - Ανεμιστήρες δημιουργούν το «μερικό κενό» που οδηγεί τα σκουπίδια στις εγκαταστάσεις «υποδοχής» στον τερματικό σταθμό όπου γίνεται η επεξεργασία - Φίλτρα καθαρίζουν τον αέρα προτού αυτός απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα.
Η Σουηδία έχει αναπτύξει τεχνολογία για την αξιοποίηση των απορριμμάτων, αλλά ο κύριος στόχος είναι να μειωθεί όσο το δυνατόν περισσότερο ο όγκος των σκουπιδιών. Σε αυτό σημαντικό ρόλο παίζει η ανακύκλωση. Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα σε μία δεκαετία ο όγκος των οικιακών απορριμμάτων που κατέληξε σε χωματερές μειώθηκε κατά 90%.

Η νέα τάση στη Στοκχόλμη
Μελίσσια στις στέγες
Είναι ίσως το τελευταίο πράγμα που θα περίμενες να δεις στην οροφή ενός ξενοδοχείου στην κρύα Στοκχόλμη, με θερμοκρασία λίγο πάνω από το μηδέν. Και, όμως, βλέπεις... μέλισσες. Τα μελίσσια στις στέγες αποτελούν τάση στη σουηδική πρωτεύουσα, που είναι γεμάτη δέντρα, πάρκα και πράσινες οροφές.

Η λογική πίσω από την τάση είναι η ενίσχυση της βιοποικιλότητας και του αριθμού των πολύ σημαντικών για το οικοσύστημα μελισσών -ο πληθυσμός των οποίων μειώνεται ανησυχητικά σε παγκόσμιο επίπεδο-, με την αξιοποίηση του ήδη υπάρχοντος χώρου (στέγες) χωρίς πρόσθετες εγκαταστάσεις ή αλλοίωση του αστικού τοπίου.

Ο Φρανκ Χορστ, πρώην σεφ, είναι ένας από τους λάτρεις του είδους που διατηρεί μελίσσια στην οροφή του ξενοδοχείου Sergel Plaza στο κέντρο της Στοκχόλμης και με το μέλι που παράγει προμηθεύει το ξενοδοχείο.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ
«Πράσινα» καύσιμα και οχήματα
Η Στοκχόλμη είναι σχεδιασμένη για να κινούνται άνετα οι πολίτες και όχι τα αυτοκίνητα. Γι' αυτό διαθέτει ανεπτυγμένο δίκτυο συγκοινωνιών (τα ΜΜΜ κινούνται με «πράσινα καύσιμα»), το οποίο χρησιμοποιείται από το 80% των κατοίκων κατά τις ώρες αιχμής.

Οι λόγοι για να αποφύγεις το συμβατικό ΙΧ είναι πολλοί: αυξημένο κόστος συντήρησης, ακριβό πάρκινγκ και φόρος κυκλοφοριακής συμφόρησης (congestion tax) ο οποίος επιβάλλεται σε όσα οχήματα εισέρχονται στο κέντρο της πόλης από το 2007. Στην αρχή το μέτρο αποτέλεσε αφορμή για να τσακωθούν οι πολιτικοί και να γκρινιάξουν οι κάτοικοι. Μετά τη δοκιμαστική περίοδο οι πολίτες μέσω δημοψηφίσματος αποφάσισαν πως θέλουν να πληρώνουν.

Η κίνηση μειώθηκε κατά 20%, οι εκπομπές κατά 10%-14%, ενώ τα έσοδα από τον φόρο θα διατεθούν για δημόσια έργα. Επιπλέον οι πολίτες, αλλά και οι επαγγελματίες -π.χ. οι οδηγοί ταξί- ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν «πράσινα οχήματα», ηλεκτρικά αυτοκίνητα -που φορτίζουν σε ειδικούς σταθμούς-, ενώ προωθείται η χρήση του ποδηλάτου.

ethnos