Έρχεται ο νέος ποινικός κώδικας

Πρωτόγνωρους θεσμούς για τα ελληνικά δεδομένα προτείνει η επιστημονική επιτροπή

Ανατροπή σε όσα συμβαίνουν στον χώρο της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης με εξευρωπαϊσμό των ποινών και για τα εγκλήματα της διαφθοράς, πρόβλεψη νέων θεσμών, όπως η κοινωφελής εργασία, η έκτιση της ποινής κατ' οίκον αλλά και με ηλεκτρονική επιτήρηση, προβλέπει το σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα που προτείνει η επιστημονική επιτροπή του υπουργείου Δικαιοσύνης, υπό τον επίτιμο αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Βασίλη Μαρκή. Κορυφαία επιλογή της πλειοψηφίας της Επιτροπής είναι η κατάργηση του νόμου 1608/1950 περί καταχραστών του δημοσίου χρήματος με ρητή διάταξη - και ειδικότερα το άρθρο 333 - που προβλέπει απόλυτα την κατάργησή του με μία μόνο φράση. Η ρύθμιση αυτή αναμένεται να ξεσηκώσει θύελλα μεταξύ των νομικών και πολιτικών που δεν την επιθυμούν. «Νομοθετούμε με το βλέμμα στο μέλλον και όχι με βάση τη συγκυρία» μάς επεσήμανε μέλος της Επιτροπής αναφερόμενος στην κατάργηση του 1608 και πρόσθεσε ότι «δεν είναι δυνατόν τα περιουσιακά εγκλήματα να επισύρουν ποινές μεγαλύτερες από αυτά κατά της ανθρώπινης ζωής». Οσον αφορά τις ενστάσεις ότι παραγράφονται στη 15ετία  μεγάλες υποθέσεις τόνισε ότι «η Πολιτεία πρέπει να φροντίζει στην ταχεία εκκαθάριση τέτοιων σκανδάλων διαφθοράς», και υπενθύμισε ότι «ο δρόμος αυτός ακολουθείται σε όλη την Ευρώπη. Στη Γερμανία έχουν αλλάξει οι νόμοι εδώ και δεκαετίες και εμείς είχαμε τον Βαυαρικό Κώδικα εδώ και εκατονταετίες».

Βεβαίως οι διατάξεις τις οποίες αποκαλύπτει αποκλειστικά «Το Βήμα της Κυριακής» θα κριθούν από τον υπουργό Δικαιοσύνης κ. Χαράλαμπο Αθανασίου, την ηγεσία του υπουργείου αλλά και τους δύο κυβερνητικούς εταίρους, αφού κάποιες αποτελούν και πολιτική επιλογή.

Οι καταχραστές

Η «είδηση» του σχεδίου νόμου του νέου Ποινικού Κώδικα, ο οποίος αλλάζει στο σύνολό του για πρώτη φορά μετά την αρχική νομοθεσία των Βαυαρών (αλλαγές είχαν γίνει μόνο επί μέρους διατάξεων), είναι η κατάργηση των ισοβίων για τους καταχραστές δημοσίου χρήματος. Αντί για τον αναχρονιστικό νόμο που θεσπίστηκε μετά την Κατοχή, εισάγονται διατάξεις αντιμετώπισης της διαφθοράς που προβλέπουν μεγάλες χρηματικές ποινές για τους δημοσίους λειτουργούς που δωροδοκούνται αλλά και ποινές κάθειρξης που φθάνουν τα 20 χρόνια. Ειδικότερα, η πρόταση της Επιτροπής περικλείεται στην εξής διατύπωση του άρθρου 333:

«Από την έναρξη ισχύος του παρόντος Ποινικού Κώδικα καταργούνται οι ακόλουθοι Ποινικοί Νόμοι:

• Ν. ΤΟΔʹ /1987 «περί καταδιώξεως της ληστείας»...

• Ν. 1608 /1950 «περί αυξήσεως των ποινών των προβλεπομένων για τους καταχραστάς του Δημοσίου»...

Η διάταξη καταργεί επί της ουσίας επτά περιπτώσεις νόμων που έκρινε ότι είναι αναχρονιστικοί. Ειδικά για τον νόμο περί καταχραστών, πάντως, υπήρξε ισχυρή μειοψηφία από μέλος της Επιτροπής, δικαστικό λειτουργό, ο οποίος δεν συμφώνησε με τη διατύπωση της διάταξης. Ο υπουργός Δικαιοσύνης έχει και επισήμως με συνεντεύξεις του τοποθετηθεί υπέρ της κατάργησης αλλά είναι άγνωστο αν αυτή θα είναι και η επιλογή της σημερινής κυβέρνησης. Και αυτό λόγω των εκκρεμοτήτων των υποθέσεων διαφθοράς, οι οποίες 15 χρόνια μετά τις επίμαχες προμήθειες για το Δημόσιο δεν έχουν ξεκαθαριστεί. Υπάρχει άλλωστε και θέμα παραγραφής σε περίπτωση που οι ποινές μειωθούν από τα 20 χρόνια στα 15 χρόνια.

Η επιμέτρηση ποινών

Επανάσταση στον χώρο της επιμέτρησης και του τρόπου έκτισης των ποινών φέρνει ο νέος Κώδικας, ο οποίος εισάγει θεσμούς πρωτόγνωρους για τα ελληνικά δικαστικά δεδομένα. Ετσι:

• Δεν προβλέπεται μετατροπή της ποινής, ακόμη και για τα ελαφρά αδικήματα. Παρότι δεν υπάρχει ειδική διάταξη που να το προβλέπει, δεν ορίζεται δηλαδή ότι απαγορεύεται η μετατροπή, δεν αναπαράγεται η διάταξη του παλαιού Ποινικού Κώδικα (άρθρο 82), που προέβλεπε μετατροπή. Στον αντίποδα αυτής της διάταξης είναι η εισαγωγή πολλών περιπτώσεων ελαφρών εγκλημάτων για τα οποία προβλέπεται η επιβολή μόνο χρηματικής ποινής και όχι άλλης φυλάκισης ή κάθειρξης αλλά και οι νέοι θεσμοί έκτισης της ποινής εκτός φυλακής. Συγκεκριμένα:

• Κατ' οίκον έκτιση ποινής: Για πρώτη φορά το άρθρο 77 του νέου Κώδικα προβλέπει κατ' οίκον έκτιση της ποινής ή του υπολοίπου της από εκείνους που έχουν καταδικαστεί με ποινές ως 10 ετών και έχουν υπερβεί το 75ο έτος της ηλικίας τους. Επίσης η ίδια πρόβλεψη υπάρχει για μητέρα ανήλικου παιδιού το οποίο είναι μικρότερο από πέντε χρόνων και εκτίει ποινή ή το υπόλοιπο της ποινής της. Σε όλες τις περιπτώσεις αποφασίζει το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών της περιοχής που εδρεύει το δικαστήριο το οποίο εξέδωσε την καταδικαστική απόφαση έπειτα από αίτηση του καταδικασμένου ή της καταδικασμένης. Για την περίπτωση που έχει συμπληρωθεί το ανώτατο όριο για το ανήλικο παιδί κατά την εκδίκαση της απόφασης, αποφασίζει το δικαστήριο που επιβάλλει την ποινή. Η διάταξη αυτή επιβάλλεται χωρίς τις προϋποθέσεις που ορίζονται και για τους τετραπληγικούς, για τους πάσχοντες από AIDS, από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και υποβάλλονται σε τακτική αιμοκάθαρση, ανθεκτική φυματίωση, κίρρωση του ήπατος, αναπηρία τουλάχιστον 67%, γεροντική άνοια κ.λπ.

• Κοινωφελής εργασία: Για τους καταδικασμένους σε ποινές φυλάκισης ως πέντε χρόνια προβλέπεται, πάντως, η δυνατότητα έκτισης της ποινής με κοινωφελή εργασία, χωρίς αμοιβή, σε υπηρεσίες του κράτους, των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των νομικών προσώπων δημοσίου τομέα ή σε μη κερδοσκοπικά κοινωφελή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή και άλλα, τα οποία ορίζονται με απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης και τυχόν συναρμοδίων υπουργών. Η δήλωση γίνεται από τον ενδιαφερόμενο και το δικαστήριο μετατρέπει την ποινή εν όλω ή εν μέρει εκτός αν οι συνθήκες τέλεσης της πράξης ή η προσωπικότητα του δράστη επιβάλλουν την έκτιση της ποινής σε σωφρονιστικό κατάστημα. Η εφαρμογή του άρθρου δεν προβλέπει αμετάκλητη καταδικαστική απόφαση, ενώ αν η εργασία παρέχεται πλημμελώς από εκείνον που το ζήτησε ο εισαγγελέας εκτέλεσης της ποινής μπορεί να λάβει υπόψη του πόσο συχνά γίνεται αυτό και να τον προειδοποιήσει, να παρατείνει την προθεσμία εκτέλεσης της εργασίας ακόμη και για έναν χρόνο...

• Ηλεκτρονική επιτήρηση: Ο νέος Κώδικας ενσωματώνει και την υπό όρους απόλυση κρατουμένων με ηλεκτρονική επιτήρηση, το λεγόμενο βραχιολάκι το οποίο, παρότι έχει ήδη ψηφιστεί στη Βουλή, δεν εφαρμόζεται διότι δεν έχει γίνει η σχετική προμήθεια που είναι απαραίτητη βέβαια για την εφαρμογή του μέτρου. Στο άρθρο 84 για το συγκεκριμένο μέτρο προβλέπεται ότι όσοι καταδικάστηκαν σε ποινή στερητική της ελευθερίας μπορούν να ζητήσουν να απολυθούν υπό τον όρο του κατ' οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση εφόσον έχουν εκτίσει τα 2/5 της ποινής κάθειρξης και τουλάχιστον 14 χρόνια αν πρόκειται για ισόβια. Οι διατάξεις αυτές δεν εφαρμόζονται για περιπτώσεις αδικημάτων εσχάτης προδοσίας, εγκληματικής οργάνωσης, τρομοκρατικών πράξεων, βιασμού, κατάχρησης σε ασέλγεια, κακουργηματικής πορνογραφίας, μαστροπείας, εμπορίας ανθρώπων κ.λπ. και σε αυτή την περίπτωση αποφασίζει το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών του τόπου έκτισης της ποινής. Ο κατάδικος που υποβάλλει την αίτηση μπορεί να υποβάλει έγγραφο υπόμνημα.

Απόλυση υπό όρους και με κατ' οίκον περιορισμό και ηλεκτρονική επιτήρηση προβλέπεται και για τους ανήλικους κρατουμένους, εφόσον έχουν υποβάλει αίτηση και έχουν εκτίσει το 1/3 της ποινής τους. Η αίτηση συνοδεύεται και με έκθεση της Κοινωνικής Υπηρεσίας του καταστήματος κράτησης και Εκθεση της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων. Και αυτό μπορεί να ανακληθεί αν ο ανήλικος δεν συμμορφώνεται με τους όρους και τις υποχρεώσεις που του έχουν επιβληθεί.

• Δωροληψία πολιτικών αξιωματούχων: Με συγκεκριμένα άρθρα ο νέος Κώδικας ενσωματώνει επί της ουσίας τις διατάξεις του Μνημονίου του 2014 και προβλέπει ποινές φυλάκισης και χρηματικές 5.000-50.000 ευρώ για τη δωροληψία υπαλλήλων. Νωρίτερα προβλέπονταν ποινές χρηματικές ως 150.000 ευρώ.

Με φυλάκιση ως πέντε χρόνια και χρηματική ποινή αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα τιμωρούνται και οι διευθυντές επιχειρήσεων ή πρόσωπα που έχουν εξουσία λήψης αποφάσεων ή ελέγχου σε επιχειρήσεις σε περίπτωση που εν γνώσει τους δεν εμποδίζουν πρόσωπο που τελεί υπό τις εντολές τους να διαπράξει το αδίκημα της δωροδοκίας προς όφελος της επιχείρησης.

Αποσυμφόρηση

Ο νέος Ποινικός Κώδικας αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή τον Οκτώβριο-Νοέμβριο, αφού απαιτείται να ψηφιστεί από την Ολομέλεια του Σώματος ως Κώδικας. Αρχισε να συντάσσεται από επιτροπή υπό την προεδρία του αείμνηστου καθηγητή Ι. Μανωλεδάκη, ο οποίος είναι και ο εμπνευστής των θεσμών που εισάγει. Ακολούθησε η Επιτροπή υπό την προεδρία της καθηγήτριας κυρίας Ελισάβετ Συμεωνίδου-Καστανίδου και τώρα, δύο χρόνια μετά, ολοκληρώνεται υπό την προεδρία του επίτιμου αντεισαγγελέα Βασίλη Μαρκή. Οι επιλογές των νέων θεσμών, εφόσον εγκριθούν και από την πολιτική ηγεσία, θα σηματοδοτήσουν, σύμφωνα με νομικούς και δικαστικούς κύκλους, τον εξορθολογισμό πράξης και ποινής αλλά και την αρχή της αναλογικότητας, η οποία δεν εξυπηρετούνταν πάντα από την ποινική νομοθεσία της χώρας μας. Ο νέος Κώδικας περιλαμβάνει 335 άρθρα με κορυφαίο στοίχημα, πάντα αν επικυρωθεί, την κατάργηση του 1608. Με τους νέους θεσμούς εναλλακτικών τρόπων έκτισης ποινής υπάρχει προσδοκία και για αποσυμφόρηση των φυλακών.

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΧΡΗΜΑ
Ποινές για δωροδοκία
Αν σε περιπτώσεις δωροδοκίας εμπλέκονται ο πρωθυπουργός, μέλος της κυβέρνησης, υφυπουργός, περιφερειάρχης, αντιπεριφερειάρχης ή δήμαρχος τα εγκλήματα αυτά τιμωρούνται με κάθειρξη και χρηματική ποινή από 15.000 ως 150.000 ευρώ. Με την ίδια ποινή τιμωρούνται τα μέλη της Βουλής, των συμβουλίων Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των επιτροπών τους, που δέχονται ωφελήματα για κάποια ψηφοφορία ή εκλογή τους...

Ειδικότερα ορίζεται επί λέξει: «Ο πρωθυπουργός, το μέλος της κυβέρνησης, ο υφυπουργός... που ζητεί ή λαμβάνει άμεσα ή μέσω τρίτου για τον εαυτόν του ή άλλον οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα ή αποδέχεται την υπόσχεση παροχής τέτοιου ωφελήματος ως αντάλλαγμα για ενέργειά του ή παράλειψη μελλοντική ή ήδη τελειωμένη, που ανάγεται στην εκτέλεση των καθηκόντων του, τιμωρείται με κάθειρξη και χρηματική ποινή από 15.000 ως 150.000 ευρώ...».

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Σημαντικές αλλαγές για να αποφεύγονται οι υπερβολέςΜε τα άρθρα 184 και 185 του νέου Ποινικού Κώδικα εισάγεται μια σημαντική αλλαγή στον χαρακτηρισμό της εγκληματικής οργάνωσης για να αποφεύγονται οι υπερβολές, στην εφαρμογή του άρθρου 187. Σύμφωνα με το 184 εισάγεται ως προϋπόθεση και ο προσπορισμός οικονομικού οφέλους. Η διατύπωση της διάταξης έχει ενδιαφέρον:

«Οποιος συγκροτεί ή εντάσσεται ως μέλος σε δομημένη και με διαρκή εγκληματική δράση ομάδα τριών ή περισσοτέρων προσώπων, που επιδιώκει την τέλεση περισσοτέρων κακουργημάτων για προσπορισμό οικονομικού οφέλους τιμωρείται με κάθειρξη ως δέκα έτη και χρηματική ποινή. Η μη διάπραξη οποιουδήποτε από τα σχεδιαζόμενα εγκλήματα συνεπάγεται την επιβολή μειωμένης ποινής» (άρθρο 48).

Η διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης αποτελεί επιβαρυντική περίσταση. Οποιος, πάντως, εκτός από την περίπτωση του άρθρου 1 οργανώνεται με άλλον ή άλλους για να διαπράξουν κακούργημα τιμωρείται με ποινή φυλάκισης από έξι μήνες ως πέντε χρόνια.

Η προσβολή του πολιτεύματος

Ειδικά άρθρα (111, 112, 113 και 114) που αφορούν την προσβολή του πολιτεύματος προβλέπουν ποινές κάθειρξης για όσους προσβάλλουν το πολίτευμα και μέσω Διαδικτύου. Αναφέρεται ότι «όποιος επιχειρεί με βία ή απειλή βίας να καταλύσει, να αλλοιώσει ή να καταστήσει ανενεργό, διαρκώς ή προσκαίρως, το δημοκρατικό πολίτευμα που στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία ή θεμελιώδεις αρχές ή θεσμούς του πολιτεύματος αυτού ή να αποστερήσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή αυτόν που ασκεί προεδρική εξουσία, τον πρωθυπουργό, την κυβέρνηση ή τη Βουλή από την εξουσία, που έχουν κατά το Σύνταγμα, τιμωρείται με κάθειρξη ισόβια ή πρόσκαιρη από 15 ως 20 χρόνια».

Με κάθειρξη ως δέκα χρόνια τιμωρείται και εκείνος που δημόσια ή με διάδοση εγγράφων, εικόνων ή παραστάσεων ή μέσω Διαδικτύου προκαλεί με πρόθεση ή προσπαθεί να διεγείρει άλλους στην επιχείρηση πράξης από εκείνες που αναφέρονται στα συγκεκριμένα άρθρα.

tovima