Οι εκλογές της 6ης Μαΐου, εκλογές κρίσης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής, οι πλέον απρόβλεπτες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, πραγματοποιούνται με ένα εκλογικό σύστημα απολύτως αναντίστοιχο με τη διαφαινόμενη διάταξη των κομματικών δυνάμεων.
Οταν τον Φεβρουάριο του 2004 καθιερώθηκε το εκλογικό σύστημα, το οποίο κατά βάση ισχύει και σήμερα (Ν. 3281/2004, γνωστός και ως νόμος Σκανδαλίδη), ο δικομματισμός που είχε παγιωθεί από το 1981 φάνταζε ακλόνητος, με το πρώτο κόμμα να υπερβαίνει πάντα το 40% των ψήφων και το δεύτερο να μην έχει πέσει ποτέ κάτω από το 35%. Με τα δεδομένα αυτά σχεδιάστηκε το εκλογικό σύστημα έτσι ώστε: α) να εξασφαλίζει τη σχετικώς αναλογική εκπροσώπηση όλων των κομμάτων που ξεπερνούν το όριο του 3% και β) να διευκολύνεται η διαμόρφωση, έστω και οριακά, αυτοδύναμης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από το πρώτο κόμμα (πριμοδότηση 40 εδρών), εφόσον υπερβεί ελαφρώς το συμβολικό όριο του 40%. Η πριμοδότηση αυτή αυξήθηκε στη συνέχεια με 50 έδρες (Ν. 3636/2008, γνωστός και ως νόμος Παυλόπουλου), λόγω του μικροκομματικού πανικού που αισθάνθηκε η ΝΔ όταν είδε την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία να περιορίζεται σε 152 έδρες μετά τις εκλογές του 2007. Με την τροποποίηση αυτή το συμβολικό όριο της αυτοδυναμίας, από 40% και κάτι, περιορίστηκε στο 38% περίπου, το οποίο σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να μειωθεί μέχρι 37% περίπου. Με βάση την τροποποίηση αυτή (πριμ 50 εδρών) θα διεξαχθούν οι επόμενες εκλογές.
ΟΝΕΙΡΟ Η ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΙΑ. Η διαφαινόμενη διάταξη των κομματικών δυνάμεων, σύμφωνα με όλες ανεξαιρέτως τις δημοσκοπήσεις, δεν αφήνει όμως κανένα περιθώριο για διαμόρφωση αυτοδύναμης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας στις επόμενες εκλογές (εκτός και αν συμβεί κάποιο εκλογικό θαύμα). Γεγονός που καθιστά πολιτικά τελείως αδικαιολόγητη την παραχώρηση μιας τόσο σημαντικής πριμοδότησης (50 έδρες) σε κόμμα που θα βρίσκεται πολύ μακριά από το συμβολικό όριο του 37%-38%, το οποίο υπονοεί ο νόμος (χωρίς βέβαια να το αναφέρει ρητά, ως ενδεχομένως θα όφειλε).
Οι παρενέργειες που μπορεί να προκύψουν από την ακραία πριμοδότηση του πρώτου κόμματος, αν επαληθευτεί στην κάλπη ο δημοσκοπικός κατακερματισμός των κομματικών δυνάμεων, ενδέχεται να είναι κραυγαλέες. Πράγματι, ο Ν. 3231/2004, που δεν έχει αλλάξει σε αυτό το σημείο, προβλέπει ένα σύστημα προστασίας για τις 26 ολιγοεδρικές περιφέρειες (1-3 έδρες), ώστε η ανάδειξη των βουλευτών σε αυτές να συμβαδίζει με το τοπικό εκλογικό αποτέλεσμα. Ετσι, το δεύτερο πανελλαδικά κόμμα, ακόμη και αν δεν κερδίσει καμία από τις 8 μονοεδρικές, θα εξασφαλίσει σχεδόν σίγουρα 18 έδρες από τις 6 διεδρικές και τις 12 τριεδρικές περιφέρειες. Τελείως διαφορετική είναι όμως η εικόνα στις 16 αμέσως μεγαλύτερου μεγέθους εκλογικές περιφέρειες (τετραεδρικές και πενταεδρικές), ιδιαίτερα αν το δεύτερο κόμμα βρεθεί πανελλαδικά περί το 20% των ψήφων, αφού μόνον σε λίγες από αυτές θα έχει ξεπεράσει το αντίστοιχο εκλογικό μέτρο. Στις περιφέρειες αυτές μάλιστα μόνο κατ' εξαίρεση θα μπορεί να επανέλθει κατά την τελευταία φάση κατανομής των εδρών με βάση τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα ψήφων. Γιατί οι έδρες που θα έχει συγκεντρώσει, με βάση το εκλογικό μέτρο, στις 14 μεσαίες και μεγάλες περιφέρειες, μαζί με τις έδρες των ολιγοεδρικών περιφερειών και τις έδρες Επικρατείας, φυσιολογικά συμπληρώνουν τον αριθμό των βουλευτικών εδρών που δικαιούται ένα κόμμα περί το 20% (51 έως 55).
Η ΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΟΣ. Από την προηγούμενη παρατήρηση προκύπτει όμως και ένα άλλο βασικό συμπέρασμα. Λόγω του υψηλού εκλογικού μέτρου στις τετραεδρικές και πενταεδρικές περιφέρειες και του σχετικά περιορισμένου αριθμού ψηφοφόρων, τα μικρότερα κόμματα δύσκολα μπορούν να αποσπάσουν έδρα, με βάση είτε το εκλογικό μέτρο είτε τα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα. Ετσι, στις δύο προηγούμενες εκλογές (με το πριμ μάλιστα στις 40 έδρες) κέρδισαν μόνο 2 έδρες το 2009 (στη Μαγνησία το ΚΚΕ και ο ΛΑΟΣ) και 3 έδρες το 2007 (το ΚΚΕ σε Μαγνησία, Τρίκαλα και Γιάννινα). Επομένως, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι η εκλογική άνοδος των μικρότερων κομμάτων οδηγήσει σε διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των εδρών που θα καταλάβουν σε αυτές τις περιφέρειες, και πάλι η μερίδα του λέοντος (τουλάχιστον οι 55 από τις 72 συνολικά έδρες) θα κατακυρωθεί στο πρώτο πανελλαδικά κόμμα.
Γιατί ναυάγησε η προσπάθεια μετά το 2009 για αλλαγή του εκλογικού συστήματος
Αμέσως μετά την επάνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, τον Οκτώβριο του 2009, μια από τις πρώτες προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης (διά του τότε υπουργού Εσωτερικών Γ. Ραγκούση) ήταν η αλλαγή του εκλογικού συστήματος, η οποία αποτελούσε και ρητή προεκλογική επαγγελία του ΠΑΣΟΚ. Συγκροτήθηκε μάλιστα για τον σκοπό αυτόν μια ολιγομελής επιστημονική επιτροπή, η οποία μέσα σε δύο μήνες ολοκλήρωσε τις σχετικές επεξεργασίες. Στόχος, η καθιέρωση ενός εκλογικού συστήματος παραπλήσιου με το γερμανικό (συνδυασμός μονοεδρικών και πολυεδρικών περιφερειών), ενδεχόμενο που έχει κατά καιρούς υποστηριχθεί από πολλούς και σημαντικούς πολιτικούς.
Η προσπάθεια αυτή ναυάγησε όμως για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, γιατί δεν εξασφάλισε τη συναίνεση της ΝΔ, ιδιαίτερα μετά την ανάδειξη στην ηγεσία της του Αντ. Σαμαρά. Αλλά ούτε και η κυβέρνηση αναζήτησε κάποιο πεδίο ενδεχόμενου συμβιβασμού, ο οποίος θα μπορούσε τουλάχιστον να μειώσει τις προφανείς παθογένειες του ισχύοντος εκλογικού νόμου: π.χ. κατάτμηση των μεγάλων εκλογικών περιφερειών με παράλληλη καθιέρωση δευτεροβάθμιων περιφερειών στο επίπεδο των 13 αυτοδιοικητικών περιφερειών, ώστε να αποφεύγεται η στρέβλωση της τοπικής κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης. Και κυρίως μείωση και σχετικοποίηση της πριμοδότησης του πρώτου κόμματος, την οποία είναι αδιανόητο να απολαμβάνει ένα κόμμα ανεξαρτήτως του συνολικού εθνικού ποσοστού του.
ΥΠΟΝΟΜΕΥΣΗ. Ο δεύτερος και ίσως ο κυριότερος λόγος που ναυάγησε η προσπάθεια μεταρρύθμισης του εκλογικού συστήματος ήταν όμως η υπονόμευσή της (συχνά υπόγεια, αλλά ορισμένες φορές και ρητά διατυπωμένη) από πληθώρα βουλευτών, ανεξαρτήτως μάλιστα κομματικής ένταξης. Οι πρωτοκλασάτοι βουλευτές των μεγάλων περιφερειών αντιδρούν πεισματικά στην ενδεχόμενη απαξίωση των ευρύτατων πελατειακών δικτύων που έχουν διαχρονικά συγκροτήσει: ένας βουλευτής της Α' Αθηνών πώς να δεχτεί να γίνει βουλευτής Παγκρατίου, πόσω μάλλον ένας βουλευτής που εκλέγεται με 100.000 σταυρούς στη Β' Αθηνών να αποδεχτεί να γίνει βουλευτής Καλλιθέας. Αλλά και οι βουλευτές των μικρότερων περιφερειών είναι συχνά αρνητικοί στο ενδεχόμενο εκλογής ορισμένων βουλευτών με κομματική λίστα σε επίπεδο αυτοδιοικητικής περιφέρειας (π.χ. Κρήτης, Θεσσαλία κ.λπ.) με το σαθρό επιχείρημα περί «πατρικίων» και «πληβείων». Τέλος, και τα επαρχιακά ΜΜΕ αντιδρούν εντονότατα γιατί φοβούνται πως θα χάσουν το «μαύρο» χρήμα που ενθυλακώνουν από τους υποψηφίους σε κάθε προεκλογική περίοδο: γιατί προφανώς άλλη επικοινωνιακή προβολή χρειάζεται ένας υποψήφιος σε επίπεδο νομού και άλλη σε μια περιορισμένη μονοεδρική περιφέρεια.
tanea.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου