Η σχετικά πρόσφατη περιπέτεια υγείας που είχε ο πρώην βουλευτής Θάνος Πλεύρης, έφερε και πάλι στο προσκήνιο μια κατάσταση που αντιμετωπίζει συχνά το προσωπικό των νοσοκομείων, αυτή των νοσοκομειακών λοιμώξεων. Τα δημοσιεύματα ήταν απανωτά, ο στόχος και πάλι ήταν τα δημόσια νοσοκομεία.
Κανείς δεν έψαξε, δεν αναρωτήθηκε και, κυρίως, δεν παρουσίασε την αναλυτική πορεία του ασθενούς από ιδιωτικό θεραπευτήριο σε δημόσιο και μετά πάλι σε ιδιωτικό και ακόμα περισσότερο δεν έγινε γνωστό σε ποιο σημείο της πορείας του ο ασθενής μολύνθηκε από μια σχετικά ήπια λοίμωξη, απ’ την οποία ευτυχώς βγήκε νικητής.
Οι περισσότεροι τηλεοπτικοί σχολιαστές φάνηκαν πρόθυμοι να πυροβολήσουν το Λαϊκό Νοσοκομείο, την ώρα που είναι γνωστό ότι οι λοιμώξεις μπορούν να συμβούν τόσο σε δημόσιο όσο και σε ιδιωτικό θεραπευτήριο.
Στον απόηχο αυτής της συγκεχυμένης κατάστασης βρήκε την ευκαιρία η ΠΟΕΔΗΝ να εκδώσει ένα δελτίο Τύπου (22/11/2016), σε μικροκομματικό και κυρίως αντιεπιστημονικό ύφος, όπου παρέθετε σκόρπια νούμερα αναφορικά με την πορεία των νοσοκομειακών λοιμώξεων στην Ελλάδα, κατηγορώντας την κυβέρνηση για την απαξίωση της δημόσιας υγείας.
Το βασικό στοιχείο που έλειπε απ’ τη συγκεκριμένη ανακοίνωση ήταν τα προηγούμενα μεγέθη, με λίγα λόγια τα στοιχεία περασμένων ετών ώστε να γίνει η σχετική σύγκριση και να βγουν σαφή συμπεράσματα.
Εδώ, αξίζει να σημειωθεί ότι ο αρμόδιος φορέας καταμέτρησης των νοσοκομειακών λοιμώξεων είναι το ΚΕΕΛΠΝΟ, τα στοιχεία του οποίου προκύπτουν από το Σχέδιο Δράσης για την Αντιμετώπιση Λοιμώξεων από Πολυανθεκτικά Gram–Αρνητικά Παθογόνα σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας, που φέρει την ονομασία «Προκρούστης». Για έναν αδιευκρίνιστο βέβαια λόγο, τα στοιχεία αυτά έχουν καιρό να δημοσιοποιηθούν.
«Οταν είχαν πρωτακούσει για το σχέδιο “Προκρούστης” δεν πίστευα ότι θα λειτουργήσει. Παραδόξως όμως και για τα ελληνικά δεδομένα λειτουργεί, τουλάχιστον σ’ ένα επίπεδο καταγραφής και επίπτωσης των λοιμώξεων», λέει στην «Εφ.Συν.» ένας νοσηλευτής δημόσιου νοσοκομείου (τα στοιχεία του βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας). Εδώ και χρόνια εργάζεται ως νοσηλευτής επιτήρησης λοιμώξεων και η δουλειά του είναι να φροντίζει ώστε η οποιαδήποτε λοίμωξη που θα παρουσιαστεί να απομονωθεί και να μην εξαπλωθεί στο υπόλοιπο νοσοκομείο.
«Υπάρχει πρόβλημα με τις λοιμώξεις και πάντα υπήρχε», μας λέει. «Το θέμα δεν είναι αν λείπει ένα σαπούνι που θα πλύνει τα χέρια του ο νοσηλευτής ή ο γιατρός. Αυτά είναι αστεία πράγματα. Αν θέλει κάποιος να πλύνει τα χέρια του και να απολυμανθεί, θα βρει τρόπο να το κάνει.
»Το θέμα είναι ότι είμαστε πολύ πίσω στη χρήση των πρωτόκολλων εκείνων που εκμηδενίζουν τον κίνδυνο παρουσίασης μιας λοίμωξης. Π.χ. στην Αμερική για να αλλαχθεί ο καθετήρας ενός ασθενούς, ασχολούνται τρία άτομα.
»Ενας νοσηλευτής κι ένας γιατρός που κάνουν την αλλαγή κι ένας άλλος νοσηλευτής που καταγράφει και υπαγορεύει τη διαδικασία βήμα προς βήμα. Αν γίνει κάτι με λάθος τρόπο, τότε η διαδικασία σταματά και επαναλαμβάνεται ξανά απ’ την αρχή ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη ασφάλεια.
»Μπορεί να σας φαίνεται υπερβολικό, αλλά είναι ο τρόπος που δουλεύουν κι έχει αποτέλεσμα. Τα περιστατικά νοσοκομειακών λοιμώξεων είναι ελάχιστα εκεί».
Οι πύλες των μικροβίων
Αγγειοκαθετήρες, ουροκαθετήρες, αναπνευστήρες είναι τα συνηθισμένα αντικείμενα, οι «πύλες εισόδου του ασθενούς», όπως τις αποκαλεί ο νοσηλευτής, απ’ όπου μπορεί να εισχωρήσει κάποιο μικρόβιο και να προκαλέσει πρόβλημα.
Ποια είναι όμως τα κύρια είδη νοσοκομειακών λοιμώξεων και ποια μικρόβια τις προκαλούν;
● Η νοσοκομειακή πνευμονία, που παρατηρείται κυρίως σε κατακεκλιμένους ασθενείς. Βασικοί προδιαθεσικοί παράγοντες είναι η μηχανική υποστήριξη της αναπνοής, η τραχειοστομία, η ανεπαρκής κινητοποίηση του ασθενούς, η ελλιπής παροχέτευση των βρογχικών εκκρίσεων και τα χρόνια εξαντλητικά νοσήματα.
● Οι ουρολοιμώξεις, που οφείλονται στην παρουσία ουροκαθετήρα. Στους προδιαθεσικούς παράγοντες συγκαταλέγονται η πλημμελής αντισηψία κατά την τοποθέτηση του καθετήρα, η μη έγκαιρη αντικατάστασή του, η ελλιπής φροντίδα του και η στάση στη ροή των ούρων.
● Η σηψαιμία, που συσχετίζεται κυρίως με την παρουσία περιφερικού ή κεντρικού καθετήρα, που, ως ξένο σώμα, ευνοεί την εγκατάσταση και τον πολλαπλασιασμό των μικροοργανισμών.
● Οι λοιμώξεις των χειρουργικών τραυμάτων και των εγκαυμάτων.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο περίπου 4.100.000 ασθενείς εμφανίζουν νοσοκομειακή λοίμωξη, με τον εκτιμώμενο αριθμό θανάτων να αγγίζει τις 37.000.
Ρωτάμε τον νοσηλευτή για τις νέες, κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφορικά με την αντιμετώπιση των λοιμώξεων.
Αυτές κυμαίνονται από απλές προφυλάξεις, όπως η διασφάλιση ότι οι ασθενείς κάνουν μπάνιο ή ντους πριν από το χειρουργείο και ότι οι ιατρικές ομάδες χρησιμοποιούν τις καλύτερες δυνατές μεθόδους για να καθαρίσουν τα χέρια τους, έως το πότε πρέπει να δίνονται αντιβιοτικά ώστε να αποφεύγονται οι λοιμώξεις, ποια απολυμαντικά είναι τα καλύτερα πριν από την τομή και τι είδους ραφές πρέπει να χρησιμοποιούν οι γιατροί.
Με τις κατευθυντήριες οδηγίες συνιστάται στους ασθενείς να παίρνουν αντιβιοτικά για την αποφυγή λοιμώξεων μόνο πριν και κατά τη διάρκεια του χειρουργείου –ένα μέτρο το οποίο ο ΠΟΥ χαρακτηρίζει κρίσιμης σημασίας προκειμένου να επιβραδυνθεί η επέκταση της αντίστασης στα αντιβιοτικά.
«Είναι σίγουρα ένας μπούσουλας αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε περίπτωση ασθενούς είναι μοναδική», μας λέει ο νοσηλευτής. Υπερθεματίζει πάντως για την απολύμανση και την ορθή χρήση των αντιβιοτικών, ενώ δεν παραλείπει να αστειευτεί και με τις συνέπειες της κρίσης.
«Είναι γνωστό ότι πριν από ένα χειρουργείο ξυρίζουμε τον ασθενή στην περιοχή που θα γίνει η επέμβαση. Πριν από την κρίση αυτό γινόταν με ειδικές μηχανές για να αποφευχθεί ο ερεθισμός του δέρματος ή μια αμυχή που θα μπορούσε να αποτελέσει πύλη εισόδου κάποιου μικροβίου στο σώμα. Πλέον, έχουμε επιστρέψει στα... πατροπαράδοτα ξυραφάκια καθώς το κόστος των μηχανών είναι απαγορευτικό».
Για τον ίδιο, ωστόσο, το μεγάλο ζήτημα έχει να κάνει με την ορθή χρήση των αντιβιοτικών, τόσο μέσα στο νοσοκομείο όσο και έξω απ’ αυτό.
Τον προηγούμενο Νοέμβριο, κατά τη διάρκεια της μέρας που είναι αφιερωμένη κατά της κατάχρησης των αντιβιοτικών, ο Vytenis Andriukaitis, επίτροπος της Ε.Ε. για την Υγεία και την Ασφάλεια, δήλωσε πως «η αντίσταση στα αντιβιοτικά πρέπει επιτέλους να περιοριστεί, διαφορετικά η Ιατρική θα γυρίσει 100 χρόνια πίσω».
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας που ανακοινώθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), η αντίσταση των μικροβίων στα αντιβιοτικά συνεχίζει να αυξάνει, με 8 χώρες να αναφέρουν διαπεριφερειακή εξάπλωση και 3 χώρες ενδημική κατάσταση.
Αυτό σημαίνει ότι σε αυτές τις 3 χώρες συνεχώς περισσότερα νοσοκομεία δέχονται επανειλημμένα ασθενείς που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ούτε με αντιβιοτικά τελευταίας γενιάς.
Στην Ελλάδα για το 2016, τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σε σχετικό συνέδριο απ’ την Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας και την Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων, αποδεικνύουν τη στενή σχέση των Ελλήνων με τα αντιβιοτικά.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η Ελλάδα διατηρεί την αρνητική πρωτιά τα τελευταία χρόνια στην κατανάλωση αντιβιοτικών -αν και με πτωτική τάση- και συγχρόνως κατέχει ένα από τα πλέον υψηλά ποσοστά μικροβιακής αντοχής σε παγκόσμια κλίμακα.
Ειδικότερα, ένας στους δύο ενήλικες παίρνει αντιβιοτικά για βήχα, πονόλαιμο και συνάχι, δηλαδή για ιώσεις στις οποίες δεν είναι καν δραστικά τα αντιβιοτικά. Επίσης, ένας στους τέσσερις τα προμηθεύεται χωρίς συνταγή ενώ ο ένας στους τρεις αποθηκεύει στο σπίτι του αντιβιοτικά για «ώρα ανάγκης»!
Ανθεκτικές λοιμώξεις
«Το θέμα δεν είναι ότι τα περιστατικά των λοιμώξεων στην Ελλάδα είναι ελαφρώς μεγαλύτερα από εκείνα του μέσου όρου της Ευρώπης, αλλά ότι πρόκειται για ιδιαίτερα ανθεκτικές λοιμώξεις σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη», λέει στην «Εφ.Συν.» ο καθηγητής Μικροβιολογίας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας και επιστημονικός υπεύθυνος στο Κεντρικό Εργαστήρι Δημόσιας Υγείας του ΚΕΕΛΠΝΟ, Αλκιβιάδης Βατόπουλος.
Για τον ίδιο, οι αιτίες των λοιμώξεων είναι πολλές: Είτε από τα αντιβιοτικά που υπάρχουν και τα καταναλώνουμε μέσω τροφίμων (πουλερικά, κρέατα κ.λπ.) -ένα θέμα του οποίου οι επιπτώσεις τώρα απασχολούν ουσιαστικά την παγκόσμια ερευνητική κοινότητα- είτε από εκείνα που παίρνουμε απ’ το φαρμακείο για ένα απλό κρυολόγημα, έως την κατάσταση που επικρατεί στα δημόσια νοσοκομεία και τον χειρισμό των ασθενών.
«Π.χ. αν αφεθεί ένας παππούς με καθετήρα για μέρες επειδή δεν υπάρχει επαρκές προσωπικό να τον πάει στην τουαλέτα, τότε είναι πιθανό να πάθει λοίμωξη», λέει χαρακτηριστικά. Σημαντικό επίσης, όπως λέει, είναι το θέμα της απολύμανσης των χώρων και του ιατρικού προσωπικού.
Με τον κ. Βατόπουλο σερφάραμε στον απεικονιστικό λοιμωξιολογικό χάρτη που βρίσκεται στη διεύθυνση http://atlas.ecdc.europa.eu/public/index.aspx και αποτελεί εργαλείο μέτρησης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων για τις νοσοκομειακές λοιμώξεις.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, το «χρώμα» της Ελλάδας είναι στο κόκκινο ή σε αποχρώσεις αυτού, ενώ σε κοντινή προς εμάς κατάσταση σε αρκετές περιπτώσεις βρίσκονται οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Αντιθέτως, η Σκανδιναβία και γενικότερα οι χώρες του Βορρά δείχνουν να έχουν ελάχιστα κρούσματα. Εδώ βέβαια ο κ. Βατόπουλος σημειώνει το εξής:
«Στην Ολλανδία μπορεί τα κρούσματα από MRSA (χρυσίζων σταφυλόκοκκος ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη, υπαίτιος για πολλές λοιμώξεις) στα νοσοκομεία να είναι σχεδόν ανύπαρκτα, ωστόσο έχουν πολλά κρούσματα στην κτηνοτροφία τους. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι είναι ζήτημα χρόνου κάποια στιγμή να περάσει και σε ανθρώπους».
Με ποιον τρόπο μπορεί να περιοριστεί η συχνότητα των νοσοκομειακών λοιμώξεων;
Η πρωταρχική ευθύνη ανήκει στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που αποτελεί τον κύριο φορέα διασποράς των νοσογόνων μικροοργανισμών. Η εξέταση με γάντια μιας χρήσης, το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών και η χρησιμοποίηση διαλυμάτων αλκοόλης ή χλωρεξιδίνης μετά το πλύσιμο των χεριών αποτελούν βασικά προστατευτικά μέτρα.
Ο περιορισμός των επεμβατικών πράξεων μόνο στις περιπτώσεις που αυτές είναι αναγκαίες είναι ένας άλλος τρόπος. Οι ουροκαθετήρες και οι φλεβικοί καθετήρες αποτελούν ανοιχτή πύλη εισόδου μικροβίων σε έναν οργανισμό που ήδη είναι εξασθενημένος από τη βασική του νόσο.
Ο περιορισμός στην κατάχρηση των αντιβιοτικών θα αναστείλει τη διασπορά πολυανθεκτικών μικροοργανισμών. Τα αντιβιοτικά πρέπει να χορηγούνται πάντοτε με συνταγή γιατρού. Πρέπει κάθε φορά να επιλέγεται το ασθενέστερο που μπορεί να επιτύχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα και μόνο όταν υπάρχει συγκεκριμένη ένδειξη.
Τι είναι οι νοσοκομειακές λοιμώξεις
Νοσοκομειακή χαρακτηρίζεται μια λοίμωξη, όταν συμβαίνει 48-72 ώρες μετά την εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο ή και 5 ημέρες μετά την έκδοση του εξιτηρίου. Ο περίπλοκος αυτός ορισμός έχει σκοπό να αποκλείσει λοιμώξεις που αποτέλεσαν αιτία εισαγωγής του ασθενούς στο νοσοκομείο, αλλά και λοιμώξεις που ήταν σε στάδιο επώασης κατά την εισαγωγή.
Είναι φανερό εξάλλου, βάσει του ορισμού, ότι τα συμπτώματα μιας νοσοκομειακής λοίμωξης μπορεί να γίνουν εμφανή και μετά το εξιτήριο. Οι λοιμώξεις που δεν πληρούν τα κριτήρια του ορισμού χαρακτηρίζονται εξωνοσοκομειακές (ή λοιμώξεις της κοινότητας).
efsyn
